Bệnh Crohn là một bệnh viêm ruột, nghĩa là bệnh gây ra tình trạng viêm của ruột.
Khác với viêm loét đại tràng một bệnh có liên hệ gần gũi với bệnh Crohn nhưng chỉ ảnh hưởng lên ruột già bệnh Crohn gây viêm và phá hủy mô ở bất kì vị trí nào trên đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn.
Mặc dù viêm loét đại tràng được xếp loại và điều trị như một bệnh tự miễn, bệnh Crohn lại không được xem như một bệnh tự miễn, mà là một rối loạn có liên quan đến hệ miễn dịch.
Vậy điều đó có nghĩa là gì? Đối với bệnh tự miễn, chính tế bào của cơ thể và các protein đã kích hoạt hệ miễn dịch bắt đầu tự tấn công bản thân.
Nhưng trong bệnh Crohn, hệ miễn dịch được cho là bị kích hoạt bởi một số yếu tố gây bệnh ngoại lai trong đường tiêu hóa.
Nhiều yếu tố gây bệnh đã được đề cập, như Mycobacterium paratuberculosis cũng như các loài Pseudomonas và Listeria.
Như vậy, hệ miễn dịch đang phản ứng với các yếu tố gây bệnh ngoại lai, và chẳng phải đó chính là nhiệm vụ của nó sao? Câu trả lời là có và không, “có” vì nó đang nhắm đến những tác nhân xâm nhập từ bên ngoài và “không” vì đáp ứng viêm tạo ra quá lớn và không được kiểm soát gây ra sự phá hủy tế bào ống tiêu hóa.
Như vậy người ta cho rằng một trong những yếu tố gây bệnh trên đã kích hoạt hệ miễn dịch thông qua quá trình trình diện kháng nguyên, cũng có nghĩa là những tế bào của đường tiêu hóa sẽ có thể phát hiện tác nhân này và cho rằng đó là một tác nhân lây nhiễm, và quá trình này là đúng.
Tại thời điểm này, tế bào T giúp đỡ, tức Th1 xuất hiện và bắt đầu tiết cytokine – những chất có vai trò huy động tế bào – như interferon – gamma và yếu tố hoại tử khối u alpha, từ đó kích hoạt đáp ứng viêm.
Cytokine lôi kéo các tế bào viêm như đại thực bào, và đến lượt chúng tiết các hoạt chất gây viêm khác như protease, yếu tố hoạt hóa tiểu cầu, và các gốc tự do, tất cả hiện tượng trên đều góp phần vào phản ứng viêm.
Mặc dù chưa được chứng minh rõ, người ta cho rằng ở bệnh nhân mắc bệnh Crohn một trong các bước của quá trình trên bị bất hoạt và từ đó dẫn đến mất điều hòa và không thể kiểm soát đáp ứng viêm.
Mất cơ chế điều hòa đáp ứng viêm nghĩa là có lượng lớn protease, yếu tố hoạt hóa tiểu cầu và gốc tự do tràn vào trong mô ống tiêu hóa, cuối cùng dẫn đến phá hủy mô lành.
Rối loạn đáp ứng miễn dịch này được cho là có nguồn gốc từ gen, và trên thực tế, các bệnh nhân có người nhà mắc bệnh Crohn có khả năng mắc bệnh cao hơn.
Một số gen đã được xác định có vai trò trong bệnh Crohn.
Một trong số đó là đột biến làm lệch khung đọc mã trong gen NOD2, hiện nay được gọi là CARD15.
Thông thường, trong quá trình biển hiện gen, các nucleotide được đọc theo mã bộ ba.
Nhưng nếu thêm hoặc bớt một hay hai nucleotide thì tất cả các nucleotide còn lại đều bị dời thứ tự, dẫn đến giải mã tạo ra các amino acid khác với trình tự ban đầu, và có thể tạo thành protein không có chức năng.
Bây giờ chúng ta cùng quan sát thành ống tiêu hóa, nơi có rất nhiều bờ nhô cao và rãnh, và được chia thành các lớp gồm: lớp niêm mạc, lớp dưới niêm, lớp cơ và lớp thanh mạc.
Trong trường hợp bình thường, các tác nhân gây bệnh không thể xâm nhập qua thành ống.
Tuy nhiên người ta cho rằng có thể tồn tại một khiếm khuyết nào đó ở lớp biểu mô trong bệnh Crohn cho phép tác nhân gây bệnh xâm nhập dễ dàng hơn.
Một khi đã xâm nhập được, hệ miễn dịch sẽ được kích hoạt qua quá trình trình diện kháng nguyên, cuối cùng dẫn đến quá trình viêm không được điều hòa như mô tả ở trên.
Và dần dà khi các tế bào bị viêm và bị phá hủy, các tế bào của hệ miễn dịch càng có thể tiến sâu hơn vào lớp niêm mạc, và tự phân bố hình thành các u hạt.
Cấu trúc trên hình chính là một u hạt, là các đám tế bào miễn dịch rất lớn tụ lại nhằm cố gắng bao bọc các yếu tố ngoại lai.
Sau quá trình viêm và tổn thương tế bào, những vết loét có thể hình thành với hình ảnh giống như những miệng núi lửa trên thành ống tiêu hóa.
Không giống những bệnh viêm ruột khác, như viêm loét đại tràng chỉ có thể xâm lấn qua lớp niêm và lớp dưới niêm, tổn thương viêm trong bệnh Crohn có thể tiến triển qua lớp dưới niêm đến toàn bộ bề dày thành ống, và thường được miêu tả là “xuyên thành”, từ niêm mạc đến thanh mạc.
Và một đặc điểm nữa để phân biệt với viêm loét đại tràng là các vùng viêm trong bệnh Crohn thường rải rác, có các vùng mô lành xen kẽ vùng mô viêm với hình ảnh “lát đá cuội”, trái ngược với tình trạng viêm ruột liên tục trong viêm loét đại tràng.
Điểm khác biệt cuối cùng đã được nhắc ở phần trên, đó là bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến bất kì vị trí nào của ống tiêu hóa, phổ biến nhất là ở cả hồi tràng và đại tràng, phổ biến thứ hai là chỉ ảnh hưởng hồi tràng, và thứ ba là chỉ ảnh hưởng đại tràng, tuy nhiên đây chỉ là những trường hợp thường gặp, bệnh vẫn có thể tác động đến bất kì vị trí nào của ống tiêu hóa, từ miệng cho đến hậu môn.
Khi càng nhiều mô bị thương tổn, bệnh nhân có thể thấy đau bụng ở nhiều vị trí, thông thường ở ¼ bụng dưới phải, nơi có liên hệ với hồi tràng.
Tiêu chảy và tiêu phân có máu cũng là triệu chứng thường gặp.
Máu có nguồn gốc từ mô tổn thương, và nếu tế bào trong ruột già bị tổn thương, chức năng tái hấp thụ nước mất đi, nhiều nước thoát ra theo đường tiêu hóa dẫn đến tiêu chảy.
Cùng cơ chế như trên, nếu ruột non bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể gặp vấn đề về hấp thu, do ruột non có vai trò rất quan trọng trong hấp thụ các chất dinh dưỡng.
Điều trị bệnh Crohn bao gồm các thuốc kháng viêm và kháng sinh nhằm giúp kiểm soát triệu chứng bằng cách giảm số lượng vi khuẩn trong ruột, một tình trạng mà thường được gọi là loạn khuẩn ruột, đồng thời ngăn đáp ứng miễn dịch do một số kháng sinh cũng có tác dụng kháng viêm.
Nếu bệnh nhân có triệu chứng nặng, có thể cần dùng thuốc ức chế miễn dịch như corticosteroid.
Hơn nữa, phẫu thuật cắt bỏ phần ruột bị ảnh hưởng cũng là một lựa chọn, tuy nhiên một điểm phân biệt rất quan trọng với viêm loét đại tràng là cắt ruột không thể chữa khỏi bệnh, do viêm có thể xảy ra ở bất kì vị trí nào trên đường tiêu hóa.
Video thực hiện bởi WOWMed.
.
