Bệnh lý thận IgA (bệnh Berger)

IgA là một loại immunoglobulin, hay còn gọi là kháng thể, và “nephropathy” có nghĩa là bệnh thận.

Bệnh thận IgA, đôi khi còn được gọi là bệnh Berger, là dạng bệnh thận phổ biến nhất trên toàn thế giới, xảy ra khi IgA bất thường được hình thành và lắng đọng ở thận, dẫn đến tổn thương thận.

IgA là kháng thể chính được tìm thấy trong sữa mẹ, nước mắt, nước bọt và dịch tiết niêm mạc của đường hô hấp, đường tiêu hóa và đường sinh dục.

Không giống như các kháng thể khác, IgA có thể được tiết ra ở dạng dimer gọi là IgA tiết với hai đơn vị IgA gắn với nhau.

Cách liên kết này giúp cả hai đơn vị kháng thể tránh bị thoái hóa bởi các enzyme phân giải protein trong những môi trường khắc nghiệt ví dụ như ở ruột.

IgA có các dưới lớp là IgA1 và IgA2, IgA1 được tìm thấy chủ yếu trong huyết thanh trong khi IgA2 phần lớn xuất hiện trong dịch tiết dạng nhầy, thường là ở dạng dimer.

Vùng bản lề của chuỗi nặng IgA1 là bộ phận giúp kháng thể linh hoạt hơn để có thể liên kết với nhiều kháng nguyên mà không bị vỡ cấu trúc, được tạo thành từ một chuỗi các axit amin.

Trong chuỗi này có chứa các đơn vị serine và threonine được glycosyl hóa gốc O, nghĩa là nguyên tử oxy của chúng gắn với một phân tử đường, đặc biệt là galactose.

Các kháng thể IgA1 có hiện tượng glycosyl hóa được cơ thể kiểm soát và bị thoái hóa khi tích lũy quá nhiều.

Tuy nhiên, trong bệnh thận IgA, có sự glycosyl hóa bất thường của các đơn vị serine và threonine này làm cho vùng bản lề thiếu galactose.

Những phân tử IgA1 thiếu galactose này thoát khỏi sự kiểm soát của cơ thể nên chúng không bị thoái hóa, do đó chúng dễ dàng tích tụ lại trong cơ thể.

Ngoài ra, còn có giả thiết cho rằng các kháng thể IgA1 thiếu galactose khác biệt so với kháng thể IgA1 bình thường đến mức trở thành kháng nguyên đối với cơ thể.

Để đáp ứng lại điều này, cơ thể tạo ra các kháng thể IgG nhắm vào phần glycosyl hóa bất thường, và những kháng thể này được gọi là kháng thể IgG kháng glycan.

Khi các kháng thể IgG kháng glycan liên kết với IgA1 bất thường sẽ hình thành nên các phức hợp miễn dịch.

Những phức hợp miễn dịch này lưu thông trong máu và bị mắc kẹt lại tại các cơ quan có chức năng lọc, ví dụ như thận.

Do đó, bệnh thận IgA là một dạng quá mẫn type III, có nghĩa là biểu hiện bệnh và viêm sẽ xảy ra tại vị trí phức hợp miễn dịch lắng đọng, chứ không phải ở nơi chúng được hình thành.

Các phức hợp miễn dịch đặc biệt lắng đọng ở vùng gian mạch, đây là phần mô trong bao Bowman giúp nâng đỡ cấu trúc mao mạch cầu thận.

Trong thực tế, vùng gian mạch liên tục với cơ trơn của các tiểu động mạch đến và đi của cầu thận, lấp đầy khoảng trống giữa các quai mạch máu, do đó có tên là “gian mạch”.

Khi các phức hợp miễn dịch IgA1 bất thường – IgG lắng đọng trong vùng gian mạch, hệ thống bổ thể sẽ được hoạt hóa theo con đường nhánh, dẫn đến việc giải phóng các cytokine gây viêm và kích thích đại thực bào di chuyển vào thận, tất cả đều góp phần gây tổn thương cầu thận.

Thông thường cầu thận và vùng gian mạch đảm nhiệm vai trò lọc máu để loại bỏ chất thải, đồng thời vẫn giữ lại các protein và tế bào lớn, bao gồm cả hồng cầu để chúng không đi vào nước tiểu.

Vì vậy, khi có tổn thương cầu thận, hồng cầu sẽ có mặt trong nước tiểu, gây ra tiểu máu, qua đó cho thấy đây cũng là một dạng trong hội chứng viêm thận.

Thông thường, bệnh thận IgA xuất hiện ở trẻ em với triệu chứng tiểu máu vi thể hoặc đại thể tùy vào khả năng nhìn được dưới kính hiển vi hay bằng mắt thường, và nó thường đi kèm với một nhiễm trùng liên quan đến niêm mạc, ví dụ như nhiễm trùng đường tiêu hóa hoặc đường hô hấp.

Khi mắc phải các loại nhiễm trùng này, việc sản xuất kháng thể IgA1 được tăng cường, dẫn đến sự hình thành IgG kháng glycan, và phức hợp miễn dịch lắng đọng lại trong vùng gian mạch ở cầu thận từ đó gây viêm.

Với mỗi nhiễm trùng niêm mạc, các cầu thận đều trải qua quá trình viêm và tổn thương, do đó, nếu cứ tiếp diễn trong một thời gian dài cỡ khoảng vài chục năm có thể dẫn đến suy thận.

Lý do chính xác tại sao ban đầu các IgA1 bất thường được tạo ra vẫn chưa được làm rõ, nhưng các yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò quan trọng.

Quan sát dưới kính hiển vi quang học thường thấy được sự tăng sinh hoặc lan toả của vùng gian mạch, và khi nhìn gần hơn với kính hiển vi điện tử, ta có thể thấy được các phức hợp miễn dịch lắng đọng trong vùng gian mạch.

chúng cũng có thể được nhận thấy nhờ miễn dịch huỳnh quang, mặc dù có thể giúp phân biệt với các phức hợp miễn dịch trung gian trong bệnh thận khác là những phức hợp này liên quan đến IgA.

Những hình ảnh này cũng có thể được tìm thấy ở một bệnh qua trung gian IgA khác, gọi là ban xuất huyết Henoch-Schonlein, hoặc HSP, điểm khác giữa 2 bệnh là bệnh thận IgA chỉ liên quan đến thận, trong khi ở HSP, sự ảnh hưởng không chỉ thận mà còn có ở da, mô liên kết, bìu, khớp và đường tiêu hoá.

Một khi thận đã bị sẹo thì chúng không thể được phục hồi, vì vậy việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc ngăn ngừa những tổn thương nghiêm trọng hơn và tránh bệnh thận ở giai đoạn cuối.

Kiểm soát huyết áp có thể hữu ích trong tình huống này, bằng cách ăn uống lành mạnh , giảm lượng muối và cholesterol, cũng như dùng thuốc hạ huyết áp theo chỉ định.

Ngăn chặn sự hình thành các phức hợp miễn dịch cũng có thể có hiệu quả.

Ngoài ra, chất corticosteroid, ví dụ như prednison, có thể ức chế hệ miễn dịch tạo ra cả IgA1 khiếm khuyết cũng như IgG kháng glycan, ngăn sự liên kết tạo thành các phức hợp miễn dịch của chúng.

Được rồi, cùng tóm tắt lại nào! Bệnh thận IgA là bệnh thận phổ biến nhất trên thế giới, và nó là một dạng của hội chứng viêm thận mà trong đó, immunoglobulin IgA1 bất thường được nhận diện bởi các kháng thể kháng glycan tự động, hình thành nên các phức hợp miễn dịch, sau đó các phức hợp này lắng đọng trong vùng gian mạch ở cầu thận, rồi bắt đầu phản ứng quá mẫn loại III gây tổn thương cầu thận và tiểu máu.

Video thực hiện bởi WOWMed.

.