Hiện tượng Raynaud là hiện tượng co các động mạch ở dưới da, khiến một phần của cơ thể, thường là các ngón tay, biến đổi màu sắc sang trắng sau đó đến xanh tím rồi đỏ để phản ứng với nguyên nhân như thời tiết lạnh.
Hiện tượng này được đặt theo tên của bác sĩ người Pháp Auguste Gabriel Maurice Raynaud là người đầu tiên mô tả nó.
Để làm rõ một vài thuật ngữ có thể gây nhầm lẫn, gọi là bệnh Raynaud hay hiện tượng Raynaud nguyên phát khi xảy ra riêng lẻ và không liên quan đến bất kì bệnh lý nào khác, và nếu có liên quan với những bệnh khác như lupus ban đỏ hệ thống hoặc bệnh xơ cứng bì thì được gọi là hội chứng Raynaud hay hiện tượng Raynaud thứ phát.
Bình thường máu chảy từ động mạch lớn đến động mạch cỡ trung bình hay còn gọi là động mạch cơ, sau đó đổ vào tiểu động mạch và đưa đến các giường mao mạch.
Tất cả động mạch đều có ba lớp: từ trong ra ngoài là lớp tế bào nội mô, ở giữa là lớp cơ trơn, và ngoài cùng là lớp vỏ ngoại mạc chứa các mô liên kết lỏng lẻo và các sợi thần kinh.
Một số sợi thần kinh trong da có chức năng như các đầu cảm nhiệt, cảm nhận sự thay đổi nhiệt độ.
Khi bị kích thích, chúng tạo xung động thần kinh gửi tín hiệu qua tủy sống đến vùng hạ đồi nằm ở nền não.
Vùng hạ đồi hoạt động như bộ phận điều nhiệt của cơ thể vì nó điều phối các đáp ứng của não khi nhiệt độ thay đổi.
Vùng hạ đồi khiến ta nghĩ rằng: “Hey, ở đây khá lạnh, có lẽ tôi nên tìm một con đà mã để ôm cho ấm”.
Vùng hạ đồi cũng phối hợp điều chỉnh hệ thống thần kinh phó giao cảm và giao cảm.
Ví dụ, thông thường thì nhiệt năng tồn tại nhiều trong máu, và nó mất ra ngoài môi trường.
Khi hệ thần kinh giao cảm bị kích thích sẽ gây co cơ trơn bọc xung quanh các tiểu động mạch gây nên co mạch và giảm dòng máu đến da.
Máu được tập trung đến thân mình hoặc các tạng nơi mà nhiệt lượng bị mất ít hơn Trong hiện tượng Raynaud, nguyên nhân như lạnh hay căng thẳng gây kích thích quá mức các sợi thần kinh giao cảm trên thành tiểu động mạch gây co mạch.
Nếu sự co mạch xảy ra một thời gian ngắn hoặc không liên tục thì nó được gọi là co thắt mạch.
Khi tiểu động mạch co thắt, nó làm giảm đáng kể dòng máu đến mô.
Ví dụ, nếu ở các ngón tay có sự co thắt tiểu động mạch, chúng sẽ chuyển sang màu trắng phản ánh tình trạng thiếu máu, tiếp đó chuyển sang xanh tím biểu hiện của thiếu oxy mô xảy ra do thiếu máu cục bộ kéo dài.
Cuối cùng, một khi sự co thắt kết thúc, máu giàu oxy tràn nhanh đến mô, gây phản ứng sung huyết khiến các ngón tay có màu đỏ.
Dòng máu đến nhanh một cách đột ngột được cho là nguyên nhân gây sưng nề, ngứa ran và đau mà một số người đã gặp phải trong giai đoạn này.
Bây giờ, có một vài điểm khác biệt quan trọng giữa hiện tượng Raynaud nguyên phát và thứ phát.
Hiện tượng Raynaud nguyên phát thường ảnh hưởng đến các ngón một cách đối xứng và mức độ nghiêm trọng hầu như không đổi theo thời gian.
Bản thân động mạch thường không bị tổn thương gì trừ khi các đợt co thắt xảy ra thường xuyên trong nhiều năm, trường hợp này có thể có dày thành động mạch.
Nguyên nhân phổ biến là stress và nhiệt độ thấp, nhưng cũng có một số tác nhân khác bao gồm nicotine và caffeine, cũng như các thuốc tác động lên hệ thần kinh giao cảm như pseudoephedrine.
Hiện tượng Raynaud nguyên phát thường xảy ra ở phụ nữ mang thai và những người làm công việc chịu nhiều rung chấn như thợ khoan chẳng hạn.
Ngược lại, hiện tượng Raynaud thứ phát thường ảnh hưởng đến ngón tay, ngón chân một cách bất đối xứng, và thường tiến triển nặng hơn bởi vì thường có tổn thương động mạch.
Nó cũng thường đi kèm với các rối loạn mô liên kết như bệnh lupus ban đỏ hệ thống và xơ cứng bì, hay tình trạng viêm mạch như trong bệnh Buerger và viêm động mạch Takayasu.
Triệu chứng của bệnh Raynaud bao gồm thay đổi màu sắc ngón tay và ngón chân cũng như tê bì, ngứa ran và đau mỗi khi máu trở lại.
Đôi khi nó có thể ảnh hưởng đến mũi, tai, môi- những chỗ dễ bị lạnh.
Nếu sự co thắt đủ nghiêm trọng, sự thiếu hụt dòng máu có thể gây chết mô Chẩn đoán bệnh Raynaud thường dựa vào việc mô tả các giai đoạn của bệnh và có thể phát hiện các bệnh tiềm ẩn.
Đôi khi, soi mạch ở nếp gấp móng qua kính hiển vi được thực hiện để quan sát các mao mạch ở ngón tay, nếu bình thường thì đó là hiện tượng Raynaud nguyên phát, hoặc nếu mao mạch bị tổn thương thì đó là hiện tượng Raynaud thứ phát.
Điều trị bao gồm phòng tránh các căn nguyên như nhiệt độ thấp, stress, hút thuốc, caffeine và đôi khi cần sử dụng thuốc chẹn kênh canxi để giúp giãn mạch.
Trong trường hợp nặng, phẫu thuật cần được thực hiện để loại bỏ các sợi thần kinh giao cảm chi phối vùng bị ảnh hưởng.
tóm tắt nhanh… Hiện tượng Raynaud là sự co thắt của động mạch làm cho một bộ phận của cơ thể, thường là ngón tay, chuyển từ màu trắng sang xanh tím sau đó là đỏ mỗi khi hết co thắt.
Nguyên nhân thường gặp nhất là do tiếp xúc lạnh và stress tâm lý.
Được gọi là bệnh Raynaud hay hiện tượng Raynaud nguyên phát khi nó xảy ra riêng lẻ, và gọi là hội chứng Raynaud hay hiện tượng Raynaud thứ phát khi xảy ra cùng với một bệnh khác.
Video thực hiện bởi WOWMed.
